Тэмүүчин Чингис хааны үйл хэрэгт дорнын билгийн саран тоололт Улс үндэстнүүд зөвхөн Түргийн шинэ Он тоолол эхлүүлж байж, Түргийн Соёл иргэншлээр нэгдсэн түүхтэй. Яг үүнийг өнөөдрийн дорнод монголчууд ойлгодоггүй.
Хүн төрөлхтний түүхэнд бүх цагт үед Түргийн Соёл иргэншил хамгийн түгээмэл нийтлэг ул мөрөө үлдээжээ. Түргийн Соёл иргэншил Хүн төрөлхтөн зовлонтын хөндийгөөс холдуулж хөгжлийн шинэ шатанд гардаг . Зөвхөн Түргийн шинэ Он тоололыг эхлүүлж чадвал Дэлхий дахинд хүлээгдэж байгаа шинэ дэг журмыг тогтох боломжтой. Ингэснээр, Түргийн Соёл иргэншилд хамрагдах сэдэлтэй Улс үндэстэн хооронд үүсэх маргаан зөрчлийг Евразид таслан зогсооно. Түүнээс гадна аливаа Улс үндэстэн доторхи иргэн хоорондын маргаан зөрчлийг таслан шийдвэрлэхэд “Түрэг 2021” календарь чухал үүрэгтэй. Цаашид Дорнын Соёл иргэншлээс Түргийн Соёл иргэншлийг ондоошуулан ялган салгаж судлах Шинжлэх ухааны үндэслэл нь “Түрэг 2021 календарь байх болно. “Түрэг 2021” календарийн зорилго нь Алтан эриний сүүлчийн шинэ эхлэлийг хамгийн сүүлчийн товтой цагт эхлүүлэх нь Дэлхий дахинд Загасны эринг эрсдэл багатай дуусгах, дорнын хугацаа хэтэрсэн хуучин Он тооллыг дуусгаж, Түргийн шинэ Он тоолол эхлүүлэх чухал юм.
Их хүлээлт, Түргийн шинэ календарийн эхлэл байв
Хүн төрөлхтөн хөгжлийн гацаанаас гарч Хөгжлийн шинэ шатанд гарч, Алтан эринд шилжих Их хүлээлт үүсжээ. Дэлхий дахины итгэл найдвар дөнгөж саяхан хятдын зүгт хандаж байлаа, гэвч Ковид-2019 цар тахал дэгдэж урмыг хугалчихлаа. Дэлхийн түүхийн тавцанд төв Азийн Чингисийн монголчуудыг дахин гарч ирэх их хүлээлт-Түргийн ишнэ календарийг эхлүүлэх, Дэлхий дахинд далайн уснаас хуурай гарах оролдлого юм. Дэлхий дахинд нэн даруй яаралтай Түргийн Соёл иргэншилд шилжих шаардлага үүсжээ Тройн календарийн шууд үргэлжлэл Юлийн календарийн сайжруулсан хэлбэр Григорийн календарь дуусгавар болгож, анх удаа бүх нийтээр Түргийн шинэ календарийг эхлүүлж чадвал Дэлхий дахинд бүх нийтээр Түргийн шинэ Он тоололд шилжинэ. Дэлхий дахинд 2021 зууны Тройн дайны ялалтыг ирүүлж, Оюун санааны Квант шилжилтийг Хүн төрөлхтөн хийх шаардлага үүсжээ. Ийнхүү, дорнын билгийг календарийг дуусгавар болгож, Түргийн календарийг эхлүүлж чадвал Хүн төрөлхтөн түмэн жилийн мөхлийн Хүрднээс мултарна.
Түргийн Он тоолол
Түргийн Он тоолол нь Хүннүгийн Он тоолол дотор эхэлж, Хүннүгийн Он тоолол дуусангуут хамтдаа дуусчихдаг дагуур тоолол юм. Тийм учраас Түргийн Он тоолол Хүн төрөлхтний түүхэнд тодорхой эхлэл төгсгөл үгүй өнөөг хүрчээ. Түргийн Он тооллыг эрт эдүгэ цагт хүссэн дурын Улс үндэстэн эхлүүлж чадахгүй. Хүннүгийн Он тоолол эхлүүлж байж Түргийн Он тоолол эхлүүлдэг уламжлалтай. Хүннүгийн Он тоолол тасралтгүй үргэлжлээд ахин дахин эхэлсээр байх хугацаанд үй олон удаа Түргийн Он тоолол эхэлж дуусч байдаг. Түргийн Он тоолол дуусангуут дорно дахинд түнэр харанхуй эхэлдэг аюул нь Цаггүйн эринг эхлүүлдэг. Хүн төрөлхтний түүхэнд Түргийн шинэ Он тоолол шинэ дэвшил хөгжилд хүргэдэг. Түргийн Соёл иргэншил бол Евразийн хамгийн нийтлэг эртний Соёл иргэншил, түүнд нэгдэх эрмэлзэл бүх цаг үед байсаар иржээ. Ер нь бол өөрсдийгөө Түрэг угсаатан гэж таньсан Евразийн Улс үндэстнүүдийн Түргийн Он тоолол эхлүүлэх, түүнд нэгдэх хүсэл эрмэлзэл нь Их Монголын Он тоололд нэгдэхээс ч илүү идэвхтэй байсаар байгаа.
Түргийн Он тоолол эхлүүлэх гинжин холбоос
Түргийн Он тоолол эхлүүлэх маш хүнд хэцүү, байнга аюул гамшиг мөхөл сүйрлийн дундаас тодрон гарч ирэх Түргийн Соёл иргэншлийг таних тун амаргүй. Ялангуяа шөнө дундын түнэр харанхуй эхэлсэн бол 36 жилийн тасралтгүй тэмцлийн үр дүнд Түргийн шинэ Он тоолол эхэлдэг жамтай. Тэмүүчин Чингис 1170-1206 оны хооронд дотоодын дайсантайгаа нөхөрлөж мөн байлдаж өнгөрүүлсэн 36 жилийн дараа Түргийн шинэ календарийг эхлүүлж байж Их Монгол улсыг үүсгэн байгуулжээ. Өвөг монголчуудын Он тоолол дотор Хүннүгийн Он тоолол эхэлж, Хүннүгийн Он тоолол дотор Түргийн Он тоолол эхэлж, Түргийн Он тоолол дотор дорнын арга билгийн Он тоолол эхэлдэг гинжин холбоос бий. Хүн төрөлхтний түүхэнд дорнын Улс үндэстнүүд анх удаа Түргийн Он тоололд бүх нийтээр түр нэгдэж байж, Оюун санааны Квант шилжилт эхлүүлж, Ертөнцийн зүй тогтнолын мөнхийн Хуулийн мөн чанарыг таних үед мунхгийн харанхуй арилж, амьд Ертөнцийг авран хамгаалах, түмэн жилийн мөхөл сүйрлийг зогсоох боломж олдоно.
Хүн төрөлхтний хөгжлийн гацаа
Яг одоо Хүн төрөлхтөн ээлжилт Соёл иргэншлийн гацаанд орчихсон байгаа. Коронавирусын дэгдэлт бол Түргийн шинэ календарийг эхлүүлж чадахгүйгээс Түргийн шинэ соёл иргэншлийг эхлүүлж чадахгүй улмаас үүсч буй Хүн төрөлхтний хөгжлийн ээлжит гацаа юм. Хүн төрөлхтний хөгжлийн гацааг зогсоож чадахгүйн улмаас Хөгжингүй орнуудад коронавирустай дасан зохицож, зэрэгцэн оршин амьдрахыг оролдож байна. Энэ бол Хүн төрөлхтөн сайн дураар ухамсартайгаар үй олноор сүйрэх үхлийн сонголт хийж байгааг илтгэнэ. Нэгэнт Хүн төрөлхтний хөгжлийн ээлжит гацаа үүссэн бол ямар ч техник технологи Хүн төрөлхтөнийг коронавирустай дасан зохицон амьдарч оршин тогтнох боломж олгохгүй. Хүн төрөлхтөн коронавирусын эсрэг вакцинд найдавч, эцэстээ ундны усны хомстлоос гарч чадахгүй байсаар ундны усны хомсдол, далайн булингартай хил хязгааргүй тэлэлт түмэн жараны өмнө үүссэн бүхнийг устгахдаа, өөрөөр хэлбэл цэнгэг усны хомсдол сүргийн дархлаа үүсгэхгүйгээс дорнын Генетикийн мөхлийг эхлүүлнэ.
Шохойн чулуун давхарга дээрх Генетикийн мөхөл
Коронавирусын тархалт эвдэж, дорнын гэх хязгаарлагдмал ойлголт зүүх Ази, ойрхи дорнодын хил хязгаараас халин одлоо. Дэлхийн царцдасын Гео-синклиналь хөгжлийн эртний хил хязгаарыг сэргээчихлээ. Өөрөөр хэлбэл Дэлхий дахинд эртний далайн булингартай усанд автсан эртний далайн ёроол Газарзүйн байрлалд коронавирусын тархалт хил хязгааргүй тархаж байгааг таних боломж олгож байна. Энэ бол дорнын Генетикийн хөгжлийн ээлжит гацаа үүсч Дэлхийн царцдасын шохойн чулуун давхаргын хөгжил дахин эхлэх аюулыг таниулж байна. Шохойн чулуун давхарга дээрх амьд бүхэн далайн усны тэлэлтэнд орж мөхөх аюул нь дорнын Генетикийн шинэ мөхлийг төгсгөл ирүүлж буйг батлана. Дорнын Гентикийн мөхөл эхлэх үед зөвхөн цэнгэг усны шинэ тэлэлт шинэ амь амьдрал эхлүүлж, дорнын Генетикийн мөхлийг зогсоож, мөнх оршихуйд нэгтгэх боломжтой. Яг энэ мөчид Дэлхий дахины цэнгэг усны нэгдсэн ундарга Газарзүйн байршлыг Дэлхий дахинд танилцуулая.
Дорныхон хоёр загас байршлаа булаалдах янь довд амьдардаг
Дорныхон хоёр өөр усны ай савын уулзвар зааг газарт амьдарч буй оршихуйг хос загасны дүрсээр бэлэгддэг. Тиймээс, ойрд эхтэй хөвүүн өндөр гэгээн Занабазарын бүтээсэн хос хоёр Соёмбо тогтвортой ба тогтворгүй хоёр өөр Түргийн Соёл иргэншлийн оршихуйг Дэлхий дахинд таниулжээ. Соёмбо бол пирамидын бэлэгдлээр Түргийн Соёл иргэншлийн үл хувьсах ба хувьсах мөн чанарыг Дэлхий дахинд таниулсан. Үл хувьсах Түргийн Соёл иргэншил нь хос алтан загастай, хувьсах Түргийн Соёл иргэншил нь хос хорт могой загастай дүрслэнэ. Иймд өрнө зүгийнхэн дорно зүгт Түргийн үл хувьсах ба хувьсах Соёл иргэншлийн талаар үлдээсэн бүхий л бэлэгдлүүдийг олж таних хамгаас чухал. Ялангуяа “тал еэвэн” Хэнтийн уулын оройд олж харах үед Тройн календрийг дорно зүгт мөрдөж ирсэн түүхээ таних болно. Иймд Түргийн Соёл иргэншил зөвхөн Наран хавч-мэлхийн ордод байрлах үед Довын оройд хос могой загас байршлаа булаадах нь дорно дахинд дөрөв дэх нь үхэл гэдгийг таниулдаг нь, үүнийг эртний хорт хавдарын бэлэгдэл Cancer дүрслэл таниулна.
Түргийн календарь дуусгамагц хортой алим идэх үе эхлэнэ
Түргийн календарь шувтрах үед Хойд мөсөн далай, Номхон далайн ай савын усны хагалбар газарт Номхон далайн усны түвшин давамгайлж, Далайн Соёл иргэншил хүчирхэгжих үед Алимны модны нуруунд алимны мод Номхон далайн шар усыг үндсээрээ сорж, хортой алим ургаж, түүнийг Адам, Ева нар идэж хордож үхэх аюул ирүүлэхээс гадна цэвэр газрыг хулгайлан хулгай дэлгэрүүлж мөн мөнх амьдралыг дуусгавар болгож мөнх бус амьдрал эхлүүлдэг, мөнх амьдралыг гээчхээд түүнээс үргэлжилж байна гэж итгэх худлыг үнэмших дөрвөн гэм нүглийг эхлүүлдэг. Эдгээр дөрвөн гэм нүгэл яг одоо Хүн төрөлхтний амьдралын нэг хэсэг болсон, энэ гэм нүглийг тэвчих шаардлагатайг гурван шашин тэдний салаа мөчрүүд сургадаг. Ийнхүү, Түргийн календарь дуусангуут Сочигэл, Алан го, Сорхогтану, Ева мэт далайн ай савын хуурайшсан эрэгт төрсөн удмын эмэгтэйчүүд, тэдний үрс хожим далайн Соёл иргэншлийн Дээрхийн ёсны шинэхэн доод ухамсартны дөрвөн нүгэлт түмэн жилийн түүх Дэлхий дахинд яг одоо төгсгөж байна
Адам Ева хоёр хоёртой алим идэж мөнх бус болсон нь
Чухам л Адам Ева хоёр могой ороосон модны дор тэдэнд үл ноогдох алим хулгайлан идэж байж мөнх бусын амьдралтай болсон түүх Алимны модны нуруунд өрнөдөг. Алимны модны нуруу нь Хойд мөсөн далай ба Номхон далайн усны хагалбар дээр оршдог, яг л алимтай ижил амттай үрлэн жимс ургадаг. Яг л Адам Хойд мөсөн далайн усны хагалбарт төрсөн бол Ева Номхон далайн усны хагалбарт төрж, тэд гэрлэх үед Номхон далайн усны халил явагдаж, Алимны мод Номхон далайн усыг үндэснээсээ сорж навчлах үед алим хордож, Номхон далайн усаар хордсон хортой алим идээд Адам Ева хоёр мөнх амьдралаас хагацаж мөнх бус амьдралд шилжиж мөн хулгайч болцгоожээ. Хулгай үүсч дэлгэрэх үйл явц мөн Номхон далайн усны халил цэвэр газарт орж эхлэх үед үүсч эхэлдэг. Алимны модны нурууны нэр үүссэн түүх 1925 онд Оросын аялагч А. А. Болотов: тэр ууланд шигүү ургасан зэрлэг алимны мод ургаж байлаа гэж бичжээ. Ийнхүү, Хүн төрөлхтний түүхэнд дорно зүгийн Адам Ева хоёр Алимны модны нуруунд хэрхэн амьдарсан түүх ил тод болов.
Эртний Хуулиар ямхын салхи өдөөхийг хориглодог байв
Өвөг монголчууд эртнээс гурван өнгөт Түргийн мөхлийг дорноос Номхон далайн мөлхөө ямхын салхи өдөөх аюулыг сануулж байсан аман мэдээ мэдээлэл XXI зууны Хүн төрөлхтний хөгжлийн гацаанаас гарах Шинжлэх ухааны үндсийг тайлбарлах алтан аман аялгуут Эх сурвалж болно. Өвөг монголчууд анхны их тэсрэлтийн байршилд амьдрах алтан хөх Түргийн тогтвортой хөгжлийг хангах зарчмыг хойч үедээ ийн сургажээ. Энэхүү үнэт сургаалийн гол агуулга дорнын мөхөл сүйрлийг өдөөгч ямхын салхийг хянах сануулга байлаа. Баруун монголчуудын эртний алтан аман аягуу нь өвгөдийнх нь эртний бичигдээгүй Хууль байв. Яг л эртний Грекийн Спартын Ликургийн Хуулийн адилаар төв Азийн монголчууд өвгөдийнхөө эртний Хуулийг өөрсдийн Ертөнцийг үзэх үзэл Онол болгон ахуйдаа мөрдөн амьдарчээ. Өвгөдийн Хууль нь далайн ямхын салхи өдөөгч зан үйлийг хориглодог. Хамгийн сонирхолтой нь “Их Засаг” Хуулийн зорилго аливаа Улс үндэстний уламжлалт зан үйлийг хориглож байснийг “Их Засаг” судлаач монголч Эрдэмтэд олж тогтоожээ.
Түргүүд ба дорныхны ялгааг хаврын баяр таниулдаг
Өнөө хүртэл түргүүд ба дорнынхны ялгааг олж танихгүйн улмаас дорнынхон түргүүд болох гэж оролдовч бодит байдал нь тэдэнд ямар ч боломж олгодоггүй. Учир нь түргүүд ба дорныхны хаврын баяр тэмдэглэх Цаг хугацааны хувьд асар их зөрүүтэй, үүнийг “Монголын нууц товчоо” –нд тэмдэглэн үлдээснээр Амбагай хааны хатан тахилын идээнээс Өүлэн эхийг хоцров гэж зэмлэдэг. Түргүүд хаврын баяраа хаврын Наран тэнцлээс өмнөхөн Нарны битүүнд хожуу хийдэг, дорнынхон хаврын баяраа Хумхийн гэрт Сарны битүүнд хийдэг. Түргүүд хаврын баяраар 16 зүгийн сав шил ертөнц цэнгэг усаар дүүрэх үед хийдэг.. Дорныхон дорнын эх болсон 6 зүйлийн 6 дахь нь Дорнын Соёл иргэншлийг дахин эхлүүлэх боломж олгодог. Ингэж, 6 дахь нь Дорнын Соёл иргэншлийг эхлүүлэх гэж оролдвоос “чөтгөрийн 13” нь гал усны гашуун зовлон эхлүүлж, эцэстээ үй олноор сүйрэн мөхөх үхлийн хар тахал эхлүүлдэг. Ийм аюулаас зайлсхийж, дорнын бүх Улс үндэстэн Түргийн Соёл иргэнд нэгдэх гэж Түргийн календарийн эхлэлийг хайдаг, эхлүүлж чадахгүй.
Дорнын дамжлагын ёс
Мөстлөгийн шувтаргаар зузаан цасан мөсөн дороос чөлөөлөгдсөн шохойн чулуун давхарга дээр Дорнын эх болсон 6 зүйл амьдарлыг битүүний дараах шинийн нэгэнд эхлүүлжээ. Ийнхүү, Нарны биш Сарны нөлөөнд дорнын эх болсон 6 зүйл үүсжээ. Сарны гадаргуу дээр Нарны гэрэл тусахыг олж харах нь дорнын дамжлагын ёс гэнэ. Өөрөөр хэлбэл шууд олж харьцах боломжгүйг шууд бус замаар олж харьцах боломжийг дорнын дамжлагын ёс олгодог. Тухайн өдрийн Нарны гэрлийг шөнө нь Сарны гадарга гэрэлтүүлэн буйг олж харахыг дорнын дамжлагын ёс гэнэ. Дэлхийн дагуул Саран Дэлхийг тойрон эргэлдэх замдаа 28 Одон гэрийг дамждаг. Сарны дотоод цөм дөнгөж 100 хэм, Саран өөрөөсөө бие дааж дулаан, гэрэл ялгаруулдаггүй. Сарны битүүн нь 3 удаа 3 жилийн турш тохиож байж, 4 дэх удаагаа битүүний дараах шинийн нэгний өглөө 4 дэх битүүний өдрийн Нарны гэрлийг олж харах нь Мөстлөгийн шувтаргаар эхлүүлсэн дорнын дамжлагын ёс дор булингартай шар усанд далайн Соёл иргэншил дорнын тариачин амьдралыг эхлүүлжээ.
Битүүний өдөр шинийн нэгний өдөр дуусдаг
Эртний Грекийн календарьд өдөр үд дунд эхлээд 6 цаг үргэлжлээд шөнө дундаас маргаашийн өдрийн үд дунд хүртэл дахин 6 цаг үргэлжилдэг тухай тэмдэглэсэн байдаг. Тэгэхээр, дорнын билгийн Саран тоолол нь Саран битүүний орой Наран жаргахад эхэлж, маргааш өдрийн Наран жаргах хүртэлх 24 цагийг туулан үргэлжлэх ёстой. Гэтэл битүүний шөнө дуусч, битүүний үүр цайж өглөө болоход битүүний өглөө шинийн нэгэнг тэмдэглэн золгодог. Үүгээр, битүүний өглөөг шинийн нэгэн гэж нэрлэдэг. Өнөө хүртэл дорнын билгийн Саран тооллын календарь нь битүүний өдрийн өглөө шинийн нэгэн эхлүүлдэг. Эртний Тройн календарь нь эдүгэ цагт, өрнө зүгт Григорийн календарь, дорно зүгт хятдын Билгийн календарь мөн болохыг судалгаагаар тогтоолоо. Эртний Тройн битүүний өдрийн төгсгөл нь шинийн нэгний өглөө байсан болох нь эртний Грекийн календарьд тэмдэглэн үлдээжээ. Ийнхүү, Дорнын битүүн ба Шинийн нэгэн хоёр нэг өдрийн эхлэл үргэлжлэл болохыг эртний Грекийн календарийн хоногийн Монгол цаг тоолол баталж байна.
Григорийн календарь нь дорнын календарь байлаа
Григорийн календарийг Нарны календарь гэж хүн бүр төсөөлдөг, Дэлхий дахинд бүх нийтээр даган мөрдөж байгаа Григорийн календарь нь дорнын календарь болохыг судлан тогтоолоо. Григорийн календарь нь эртний Юлийн календарын сайжруулсан хэлбэр. Юлийн календарийг 10 хоногоор өөрчлөн Григорийн календарийг эхлүүлсэн шалтгаан нь 10.000 жил тутамд хаврын Наран тэнцэл тохиох өдөр байнга календарийн өдөртэй зөрдэг учраас 3000 жил тутамд хийдэг залруулга хийгджээ. Түүнээс гадна эртний Ромын календарь Саран тохиолдлын битүүний дараах шинийн нэгэнд эхэлдэг, үүнийг Юлийн календарьд, Григорийн календарьд мөрдөж ирсэн нь яг одоогийн зүүн Азийн дорнын календарьтай ижилхэн юм. Тиймээс, Хүн төрлөхтөн өрнө дорно зүгт ижилхэн Сарны битүүний дараах шинийн нэгэнд эхэлдэг дорнын календарийг хэрэглэдэг. Үүгээр төв Азийн өрнө ба дорно зүгт баруун зүгийн дорнынхон ба зүүн зүгийн дорнынхон дорнын билгийн тооллын календарь мөрдөн оршин амьдарч буйг цоо шинээр таних цаг иржээ.
Юлийн календарь нь эртний Тройн календарь байлаа
Эртний Ромын календарийн шинэчилсэн хэлбэр нь Юлийн календарь, Юлийн календарийн шинэчилсэн хэлбэр нь Григорийн календарь юм. Эртний Ромын календарь нь эртний Тройн календарийн шинэчилсэн хэлбэр болохыг судлан тогтоов. МЭӨ 2996 онд эхэлсэн эртний Тройн календарийг үргэлжлэлийг Хүн төрлөхтөн бүх нийтээр XXI зуунд мөрдөн амьдарчээ. Тройн хаант улс МЭӨ 2996 онд эхэлсэн эртний Тройн календарь 30 жаранг туулан 1800 жил оршин тогтноод, МЭӨ 1196 оны хөх хулгана жил Трой улс мөхжээ. Эртний Грекийн Хүлэг баатрууд Тройн дайнд ялж, Түргийн шинэ календарийг эхлүүлжээ. Эртний Ромын хаан “чулуун авдарт хадгалсан Ном”-ын агуулга Тройн календарийг хавар-намрын хэвтээ тэнхлэгт эртний Ромд мөрдүүлсэн болохыг баталдаг. МЭӨ 776 оны Тройн календарийн XXXVII жарны XX он тохиох үед, МЭӨ 754 онд эртний Ромын календарь эхэлжээ. Ромын эзэнт гүрний хаан Юлийн Цезарь эртний Тройн календарьд залруулга хийж Юлийн календарь эхлүүлж, хожуу үеийн залруулгаар Григорийн календарь эхэлжээ.
Хятдын билгийн календарь Тройн календарын үргэлжлэл байлаа
Яг одоо хятдын 4717 р он дуусч, хятдын 4718 р он эхэлж байгаа. МЭӨ 2996 оны хөх хулгана жил Тройн календарь эхэлснээс хойш 5 дахь жаран шувтрах төгсгөлд МЭӨ 2697 оны харагчин гахай жил хятдын календарь эхэлжээ. Тройн календарийн 5 дахь жараны төсгөлөөс хятдын календарь эхэлсэн нь Тройн календарын шинэ эхлэлийн үргэлжлэл болжээ. Хамгийн сонирхолтой нь өнгөрсөн түүхэнд хятдын хаалттай хотод манж Чин улсын хориотой ордонд манжийн календарийг эхлүүлэх үед тугалын орон Италийн нутгаас Ромын Пап ламын хоёр түшмэл Бээжин хотыг зорин ирж “шороон үхрийн зурлага” эхүүлжээ. Манжууд, ар халхыг хятдын луугийн орны доторхи үхрийн орон гэж үздэг тул ар халхад “шороон үхрийн зурлага” эхлүүлжээ. Эдүгэ цагт хятдын дорнын билгийн Саран тоололын календарь нь могойн хаан луугийн орны хаврын баярыг өвлийн Наран тэнцлийн дараах 2 дахь битүүнд эхлэх товыг Өгөдэй хаан Илдний дор Залигаар тогтоож мөрдүүлсэн нь Дорнын эх болсон зургаа зүйлийн зургаа дахь эх болсонд хамаарч үлджээ.
Цагаан сар тэмдэглэх тухай маргаан
Монгол улсад 1992 оноос жил бүр цагаан сарын шинийн нэгэнг тэмдэглэх тухай маргаан үүсжээ. Маргааны гол сэдэв бол хятдаас ондоошихыг оролдож хятдын хаврын баяраас нэг сарын зөрүүтэй хийх оролдлого. Гэтэл, хятдын хаврын баярыг тэмдэглэх тов дорнын эх болсон зургаан зүйлийн зургаа дахь эх болсонд хамаарч байхад, дорнод монголчууд хятдаас ондооших гэж оролдоод хятдын хүү улсын хаврын баяр хийх гэж оролддог. Хятдууд байнга Хумхын тоосонд хуримтлагдсан шар ус гэсэх цагаар зүүн Азид тариалингийн улирал эхлэх өдөр хаврын баяраа тэмдэглэдэг. Ийнхүү хятдууд дорнын билгийн тоололын 6 дахь Эх болсоны хаврын баярыг тэмдэглэдэг. Хятдын хаврын баярыг 1260 оноос хойш 760 жилийн турш Хубилай хааны зарлигт дагаж, дорнод монголчууд ил далд тэмдэглэж ирэхдээ битүүн үгүй цагаан сарыг хар саран дор тэмдэглэж, сар шинэ үгүй, харин ч хуучин сар хуучирч эхэлдэг. Өөрөөр хэлбэл дорнын Соёлт монголчууд зөвхөн Наран байрлах XI ордод ахин дахин битүүн үгүй, сар шинэ үгүй хоцордог.
Шинэ оныг хятдын хар зурхайгаар шинждэг
Битүүний Нарыг шинийн нэгний өглөө харах мэт дорнын дамжлагын ёс дор хятдын хар зурхайн хаврын баярыг ар халхад тэмдэглэдэг. Хятдын хар зурхайн хаврын баяр хийж буй баталгаа нь жил бүр үхрийн зураглал шинэ оныг шинждэг уламжлал өнөө ч үргэлжилсээр байгаа. Уг нь Дорнын Соёлт монголчууд малчин удмын нүүдэлчид, тэд дорнын хаврын баяр тэмдэглэж, үхрийн зурлагаар тухайн жилийн өнгө тодорхойлохдоо яг л хятдын тариачин Соёлыг дагадаг. Дорнын Соёлт монголчууд манж Чин улсын үеэс шинэ оныг хятдын хар зурхайг дагаж шинжиж байсан уламжлалыг XXI зуунд даган мөрдөхдөө эртний Тройн календарийг Ромын Пап ламын элч нар XVIII зуунд алс дорно зүгт мөрдүүлэх үеэс эхлүүлжээ. Ийнхүү, Хятдын тариачин хаврын баярыг тэмдэглэж эртний Тройн календарь дагаж, эрт эдүгэ цагийн дорнын тариачин Соёлд дагаж буйг баталдаг. Яах гэж 21-р зуунд шороон үхрийн зурлага хийж байдгаа зурхайчид ойлгохгүйгээр даган дуурайхдаа манж Чин улсын үеийн уламжлалт Өв Соёл дагаж байх зарчим сонгосноо мэддэггүй.
Дорнод монголд түвдийн шар зурхай дагадаг
Дорнод Монголд жил бүрийн цагаан сарыг хэзээ хэрхэн тэмдэглэх маргааныг Монголын Бурхан шашны төв Гандангийнхан баримжаалахдаа түвдийн өндөрлөгт Энэтхэгийн далайн зүгээс өмнө зүгийн цогт охин тэнгэр лхамо сахиус түвдийн Лхаст заларч битүүний шөнө орчлонг гурав тойрч байх үед Улаанбаатар хотын Гандан хийдэд түүнийг угтах зан үйлийг шөнөжин гүйцэтгээд, шинийн нэгний өглөө айл бүрийн тотгон дээр өмнө зүгийн эртний тангад улсын цогт охин тэнгэр залрахыг нь хүлээдэг. Ийнхүү түвдийн шарын шашны зан үйлээр түвдийн шар зурхай дагаж эртний тангуд улсын хаврын баяр хийдэг. Шинийн нэгний өглөө яг л Шар мөрөн голын эхэнд амьдардаг түвд хүн шиг зүг чиг гаргаж байгаа нь шарын шашны зан үйл, түвдийн шар зурхайг дагаж буйг баталдаг. Түвдийн Хайлаас дов, Энэтхэгийн далайн ай савын галт шар усны арга-билиг хосолсон Дээрхийн ёсыг дагаж буйн шалтгаан нь хори түмдийн алтан ханы ач хөвүүн түвдий далай ламаар өргөмжлөгдөж байсны хойд дүрийн үйл хэргийг дагах уламжлал ажээ.
Битүүн үгүй дорнын битүүлэх ёсон зургаа дахь эх болсон л эхлүүлдэг
Битүүн хэмээх ойлголтыг зөвхөн Саран эрхэсийн битүүн тохиох үе гэж ойлгосон ч Тэнгэр газар эедэх битүүн болж чадахгүй байгаа. Хэдийгээр тэнгэрт сар битүү тохиох нь түүнийг битүү хар сар гэж ойлгох болно. Сарны битүүн бол сансарт мөн газарт сав шим ертөнц хоосон үе тохиохыг таниулдаг. Энэ нь шохойн чулуун давхаргад хуримтлагдсан булингартай усны тэлэлтийг тариалангийн шар усны ундарга эхлэх тов юм. Яг энэ үеэр битүүн тохионо гэдэг нь өөрийн өмнөх ширээн дээрх аяга таваг сав суулгыг дүүрэх бэлгэдлээр идээ хоол унд бэлддэг. Яг бодит байдлаар сав шим ертөнцийн битүүн болж дүүрч чадахгүй байгааг төдийлөн ухаардаггүй. Гэхдээ дорнын эх болсон зургаан зүйлийн зургаа дахь эхлэл дорно дахинд шинэ эхлэл эхлүүлж байгаа. Энэ тун таагүй эхлэл эхлэхдээ яг одоо хятдын түмэн жилийн төгсгөл эхлүүлжээ. Харин дорнод монголд зургаан түмэн жилийн мөхлийг эхлүүлэх аюул өдөөгджээ. Түүнчлэн хамгийн эмзэглүүштэй нь дорнын билгийн Соёлт монголчууд Чингисийн монгол биш, Хүннү биш, Түрэг биш болчихжээ.
Таван удаа шөнө дундын түнэр харанхуй эхэлжээ
Хөнтрөгийн давааны баруун зүгт таван өнгөт морин өртөөлөн давхих үед энэ талаар юу ч мэдээгүй дорнынхон 1972, 1984, 1996, 2008, 2020 онуудад таван өнгөт хулгана жилийн шөнө дундын түнэр харанхуйг туулжээ. Яг тав дахь шөнө дундын түнэр харанхуйг эхлэхийн өмнөх 2019 оны намар үй олныг хамрах коронавирусын цар тахал Дэлхий дахинг дорнын хаалттай, хориотой хотын дэглэмд оруулж амжлаа. Хэрвээ зургаа дахь үд дундын Наран мандахыг хүлээвэл 2026 оны үд дундын Наран битүүн хагарах хүртэл 5 жил хаалттай хотын дэглэмд хориотой иргэд амьдрах эрсдэл үүсжээ. Нэгэн жаранд таван өнгөт 12 жил түнэр харанхуйг туулах нь дорнын мөхөл ирүүлэх аюултай учраас шөнө дундын түнэр харанхуйг эвдэн байж шөнө дундын үүр цайхыг эхлүүлэх нь дорно дахиныг авран хамгаалах цор ганц боломж. Гурван цэнхэрийн агуй, Ласкогийн агуйн хананы агуйн үхрийн сүг зураг шөнө дундын түнэр харанхуйг эхлүүлэх санамж болон үлдсэнийг 1205 онд гүйцэтгэсэн шиг 2021 онд давтахыг үүсч буй нөхцөл байдал шаардаж байна.
Дорнын тав дахь эхлэл зургаа дахь мөхлийг ирүүлнэ
Дорно зүгээс хятдын шинэ эрин эхэлж, хятдын зуунд нэгдэх гэж Дэлхийн хөгжингүй орнууд хөрөнгө оруулалтыг хятдад хийхээр яаравчилж байсан үе тун саяхан. Гэтэл, дорнын тав дахь эхлэл мөхөл ирүүлэх аюултайг ковид 2019 хятдын хөх мөрний адгаас дэгдэж, улмаар Дэлхий дахинд тархах үед 2019 оны 9-р сарын анхны дэгдэлтийг 6 сарын дараа таньсан болохыг баталжээ. Ийнхүү, дорно дахинд тав дахь түнэр харанхуй шөнө дорнын үүр цайхыг эхлүүлж чадаагүйн улмаас Дэлхий дахинд бүх Улс үндэстнүүд хятдын хаалттай хотын мөн манжийн хориотой хотын горимд шилжив. Чухам хятдын хаалттай хот, манжийн хориотой хотод шөнө дундын үүр цайхыг 1987 онд хийж чадаагүйн улмаас ийнхүү Дэлхий дахинд хятдын хаалттай хотын дэглэмд оржээ. Ийнхүү, зүүн Азид түвдийн хугацаа хэтэрсэн XVII жаранг 33 жилийн өмнөөс эхлүүлж, Монголын 33 говийн цэнгэг уст булгууд хаагдах аюул өдөөсөн нь Монгол оронд түвдийн тангадын шарын шашны зан үйлийг Ардчилсан Хувьсгал эхлүүлж Монгол хэмээхүйг мөхөлд хүргэжээ.
Зургаа дахь нь байнга шинэ эхлэл болдог
Жаран тоололд таван өнгөт 12 жил өнгөрч нэгэн жарны битүүн тохиож, зургаа дахь байнга шинэ жарны шинэ эхлэл байдаг. Жаран тоолол юугаар эхэлж дуусаад дараагийн жаранд зургаадахь юугаар эхлэх чухал. Зургаа дахь ямар орчинд эхэлж байгаа нь мөн хамгаас чухал. Хэрвээ цэнгэг усны ай савд нэгэн жаран эхэлж дуусаад дараагийн жаранг эхлүүлэхдээ зургаа дахь эхлэл хийж байгаа бол цэнгэг усны ай савын зургаа дахь шинэ эхлэл эхлүүлнэ. Хэрвээ булингартай усны ай савд нэгэн жаран дуусч, дараагийн жаранг эхлүүлэхдээ булингартай усны зургаа дахь шинэ эхлэл эхлүүлнэ. Зургаа дахь шинэ эхлэл нь дорнын эх болсон зургаан зүйлийн зургаа дахь эх болсон Бумбын ордод нийтлэг зургаа дахь эхлэл эхлүүлдэг. Бумбын ордын Хумхийн тоосонд хуримтлагдсан булингартай Инь уснаас булингартай усны ундаргат Янь дов үүсэх нь булингартай усны зургаа дахь шинэ эхлэл болно. Хамгийн сонирхолтой нь булингартай усны зургаа дахь эхлэл эхлэх ахин дахин эхлэх үед дорнын шинэ эхлэл хаврын баяртай давхцан тохиодог.
Хятдын түмэн жилийн амар амгалан дуусчээ
Хятдын “И-Цзинь” өөрчлөлтийн номонд хятдын нутагт хятад хүнийг оролцуулаад түмэн зүйлийн бодис одоогоос түмэн жилийн өмнө үед цэнгэг усаар үүссэнг тэмдэглэн үлдээжээ. Ийнхүү, түмэн жилийн өмнө цэнгэг усны тэлэлт төв Азийн зүгээс хятдын өнөөгийн нутагт орох үед түмэн жилийн наран гэрэлт түмэн амар амгалан хятад оронд эхэлжээ. Өөрөөр хэлбэл төв Азийн зүгээс цэнгэг усны тэлэлт хятдын нутагт орж ирэх үед одоогоос түмэн жилийн өмнө хятад хүн, хятдын газар нутагт хятдын инь-янь үүсэнийг хятдын “И Цзинь” өөрчлөлтийн номд дурджээ. Хятдын Наран гэрэлт түмэн жилийн амар амгалан эхэлсэн үе нь түмэн жилийн өмнө Хилэнцийн ордод Наран мандах үед давхацжээ. Хамгийн сонирхолтой нь хятдын түмэн жилийн Наран гэрэлт түмэн жил дуусах үед харамсалтай нь нөгөө зүгээ, далайн ай савын зүгээс далайн усаар түмэн бодис эвдрэн сүйрч хятдын мөхөл эхлэхийг хятдын “И Цзинь” өөрчлөлтийн номд сануулжээ. Үүгээр цэнгэг усаар үүссэн бүхнийг далайн ус эвдэн устгах аюулыг таниулсан нь яг одоо ёсоор болжээ.
Зургаан түмэн жилийн мөхөл эхэлжээ
Хүннүгийн наран саран календарийн нууцыг тайлах үед хятдын “И Цзинь” номд сануулсан хятдын түмэн наст наран гэрэлт амар амгалангийн түмэн жилийн түүх дуусгавар болохоос гадна Загасны эрин дуусч байгаатай холбогдуулан Дэлхий дахинд зургаан түмэн жилийн өмнө цэнгэг усаар үүссэн зургаан түмэн бодис бүхэн далайн усаар эвдрэн сүйрэх аюул Загасны эриний адагт эхэлжээ. Хамгийн харамсалтай нь зургаан түмэн жилийн өмнөх үед цэнэг усны тэлэлтэнд үүсэн бүрэлдсэн дорнын Улс үндэстнүүдийн зургаан түмэн Наран гэрэлт зургаан түмэн амар амгалан дуусч, далайн усны тэлэлтээр далайн ай савын орнуудын мөхөл сүйрлийг өдөөжээ. Энэ бол зургаан мянган жилийн өмнө цэнгэг усаар үүссэн бүхнийг далайн усны тэлэлт устган мөхөөх аюул юм. Зургаан түмэн жилийн мөхөл сүйрэлд хамаарах Улс үндэстнүүд эдүгэ далайн эрэг орчмоор амьдарч байх ажээ. Далайн орнууд эрт цагт төв Азийн зүгээс цэнгэг усны шинэ тэлэлтийн үед үүсч бүрэлдсэн боловч эдүгэ далайн усны тэлэлтэнд өртөж мөхөх аюулд өртжээ.
Далайн усны тэлэлтийг эх газрын гүн рүү өдөөгч механизм
Эх газрын гүнд цэнгэг усаар үүссэн бүхнийг далайн усаар устгах аюул бийг танигтун. Далайн эрэг орчмын өндөрлөгүүдээс далайн усыг Эх газрын гүн рүү түрэн оруулагч-далайн усны тэлэлт өдөөгч механизм бүтцийн хувьд маш өвөрмөгц. Далайн усны тэлэлтийг идэвхжүүлэгч механизм нь Эх газрын гүн рүү далай эрэг орчмоос урсан орох бүх буцамтгай голын ундарга хадгалсан Довууд юм. Булингартай уст янь Дов нь далайн усны тэлэлтийг Эх газрын гүнд идэвхжүүлж, цэнгэг усаар үүсэн бүрэлдсэн бүхнийг далайн усаар устган мөхөөн сөнөөж эхэлжээ. Хятдын “И-Цзинь” өөрчлөлтийн номонд дурдсан сануулга зөвхөн хятдад хамаарах мэдээлэл биш, Дэлхий дахины дорнын бүх Улс үндэстнүүдэд хамаарах үнэт түүхэн Эх сурвалж болохыг дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Дэлхий дахинд далайн усны тэлэлт ээлжит мөхөл сүйрлийг аль хэдийнээ эхлүүлжээ. Ямар Улс үндэстэн дорнын Соёл иргэншилд хамаардаг бас хамаардаггүй талаар дахин нягтлан судлах чухал, Улс үндэстэн бүр өөр өөрсдийн гарал үүслээ таних мэдэх шаардлага үүсжээ.
Цаггүйн эриний дорнын хаалттай, хориотой хотууд олширчээ
Ковид 2019 цар тахлын үед Хүн төрөлхтөн олон улсын хөл хорио тогтоосон байдал эртний хаалттай мөн хориотой хотын дэглэмд шилжин амьдарч, Цаггүйн эрин үеийн амьдралын бодит дүр төрхийг нэгэнт олжээ. Дорнын түүхэнд зүүн Азид Бээжин хот нь 13-р зуунаас хятдын хаалттай хотын дэглэмд, 17-р зуунаас манжийн хориотой хотын дэглэмд шилжиж байсан билээ. Чухам ямар учраас ийнхүү нэг хот хоёр өөр дэглэмд шилжиж байсан түүхийг мэдэхгүйн улмаас Дэлхий дахинд хятдын хаалттай, манжийн хориотой хотын дэглэмд орчихсон шалтгаанаа олохгүй байгаа. Чухамхүү Хүннүгийн түүхэнд Цаггүйн эрин эхлээд 55 жил, Түргийн түүхэнд Цаггүйн эрин эхлээд 37 жил, Дорнын түүхэнд Цаггүйн эрин эхлээд 33 жил өнгөрсөн нь ийнхүү Дэлхий дахинд хятдын хаалттай, манжийн хориотой хотын дэглэмд орох шалтгаан болжээ. Дорно дахинд далайн уснаас хуурай гарч чадаагүй тохиолдолд Хүннүгийн болон Түргийн Соёл иргэншилд нэгдэж чаддаггүй. Ийм Улс үндэстэн нь хаалттай мөн хориотой дэглэмд шилждэг.
Их хэлмэгдлийн 37 жилийг Хүн төрөлхтөн туулан амьдарчээ
XIII зуунд Хүн төрөлхтний түүхэнд 1203 онд мөн л шөнө дундын түнэр харанхуй тохиосон, Тэмүүчин Чингис хаан 1204 онд Енисей мөрөн рүү Сүбэдэйг илгээж, 1205 онд хятдын гур хан Жамух өөрийн таван цөөвөр албатдаа баригдаж ирж цаазлагдах үед шөнө дундын түнэр харанхуйг арилгаж, шөнө дундын үүр цайхыг эхлүүлсэн. Енисейн хөндийд дорнын хаадын үхлийн гурван хөндий оршдог, нэг нь Хакас улсын Салбыкийн нам дор талд, нөгөө нь Тува улсын Тураны нам дор хөндийд бий. Харин гурав дахь нь Тагнын нурууны бэлд. XIII зуунд Хөнтрөгийн даваанд 1204 онд Цаг хугацаа Оронд зайн элсэн цаг хөмрөх үйлийг эхлүүлэхдээ Енисейн хөндийн дорнын хаадын үхлийн гурван хөндийгөөс эхлэн шөнө дундын түнэр харанхуйг хагалжээ. Харамсалтай нь Хүн төрлөхтний түүхэнд Өвөг монголчуудын, Хүннүгийн, Түргийн Он тоололууд дуусч, 1984 онд шөнө дундын түнэр харанхуй эхэлж, 1985 онд шөнө дундын үүр цайсангүй. 1984 оноос хойш 37 дахь жилийн турш шөнө дундын түнэр харанхуй дорно дахинд үргэлжлэв.
Удмаа мэдэхгүй хүн ойд төөрсөн сармагчин лугаа үе эхэлжээ
Дэлхий дахинд, удмаа мэдэхгүй хүн ойд төөрсөн сармагчин лугаа амьдарч байгаа үе эхэлжээ. Далайн усны тэлэлт Дэлхий дахинд галт усны гашуун зовлон эхлүүлж, битүүхэн Наран гэрэлт түмэн жилийн амар амгаланг эрэлхийлэх болжээ. Гэтэл дуусч буй түмэн жилийг түүхийг дахин эхлүүлж чадахгүй байгаа тохиолдолд дуусч буй зургаан түмэн жилийн түүхийг дахин эхлүүлэх ямар ч боломжгүй. Гагцхүү, 60.000 жилийн өмнө далайн усны тэлэлтэд өртөөгүй нутгаас цэнгэг усны тэлэлтийг эхлүүлэх нь Хүн төрлөхтний өмнө тулгарч буй мөхөл сүйрлийг зогсоох цор ганц гаргалгаа болохыг Евразийн өргөн уудам нутагт хийсэн хээрийн судалгааны ажил баталгаажууллаа. Чухамхүү, 60.000 жилийн өмнө далайн усны тэлэлтэнд ороогүй цэвэр газар нутаг нь эртний Хүннүгийн нутаг болох нь тогтоогдлоо. Хүннү угшилтай Улс үндэстэнийг ялган тэднийг төв Азийн зүгээс цэнгэг усны тэлэлт хийхийг хүсэх нь дорнын Улс үндэстнүүдийг авран хамгаалах цор ганц боломж гаргалгаа болохын Шинжлэх ухааны үндэслэл тайлагдлаа.
Дорно дахиныг цэнгэг усны тэлэлтэнд оруулах бэрхшээл
Дорно дахиныг цэнгэг усны тэлэлтэнд оруулах тийм ч санаан зоргоор гүйцэтгэх боломжгүй. Учир нь яг одоогийн олны танил Хүннү угшилт Улс үндэстнүүдийн хувьд Евразид цэнгэг усны тэлэлт хийх боломжгүй, тэд ч мөн цэнгэг усны хомстолд орсон. Энэ бол Унгар, Чек, Грек болон Скандинавын зарим орнууд эртний Хүннү угшилтай ч тэд төв Азиас алсад оршин амьдарч байгаа. Түүнчлэн дорно зүгт Хүннү угшилт хойд Солонгос улс мөн төв Азиас хэт алсад оршин байгаа. Чухам ямар Улс үндэстэн төв Азийн зүгээс цэнгэг усны тэтэлтийг хийж Дэлхий дахины мөхөл сүйрлийг зогсоох бэ гэдэг асуулт бүхний өмнө хариултаа хүлээж байна. Хамгийн сонирхолтой нь цэнгэг усны тэлэлтийг хийсэн сүүлчийн тохиолдлыг олж хайж тогтоох шаардлагатай. Хүннгийн Он тоололын нууцыг тайлахад цэнгэг усны тэлэлтийг 13 жаран тутамд гүйцэтгэх боломжтойг тогтоолоо. Гэтэл, шохойн чулуун давхарга дээр амьдарч буй дорнынхны хувьд цэнгэг усны тэлэлтийг хүлээн авах боломжгүй, яг тэнд далайн усны түрэлтийг урьдчилан зогсоох хэрэгтэй.
Шохойн чулуун давхарга дээр дорнынхон амьдардаг
Дэлхийн царцдасын хөгжилд шохойн чулуун давхарга бий, түүний Боржин чулуун давхарга гэж нэрлэдэг. Дорнын Эх болсон 6 зүйл нь шохойн чулуун давхарга дээр үргэжилдэг, тиймээс, дорнын Соёл иргэншил шохойн чулуун давхарга дээр өрнөдөг. Үүгээр хүн ба газрын хүйн холбоог таниулна. Тиймээс, дорнын эх болсон 6 зүйл жил бүр Дэлхийн шохойн чулуун давхаргын амьдралын хэмийг дагаж байдаг. Шохойн чулуун давхарга дээрх амьдралын хэм Саран эрхсийн эрхшээлд эхэлж төгсөж байдаг. Дорнын билгийн Саран тоолол нь шохойн чулуун давхарга дээрх амьдралын хэмнэл Саран тохиолын битүүний дараах шинийн нэгэнд эхэлдэг. Дорнын Улс үндэстнүүдийг зүүн Азийнхан, бага Азийнхан гэж төсөөлж байгаа. Гэвч, шохойн чулуун давхарга дээр амьдарч байгаа бүх Улс үндэстнүүд бүгдээрээ дорнын Улс үндэстнүүд мөн болохыг Хувьслын Онолд хийсэн Шинжлэх ухааны Нээлт баталж байна. Шохойн чулуун давхаргад далайн зүгээс далайн усны тэлэлт хийх хамгийн тохиромжтой, цэнгэг усны тэлэлтэд орох бэрхшээлтэй.
Дорнынхон Түргийн Соёл иргэншилд нэгдвээс аврагдана
Шохойн чулуун давхарга дээр амьдрах дорнынхон Түргийн Соёл иргэншилд нэгдэж чадваас аврагдана. Гэтэл Түргийн календарь эхлүүлэхгүй бол Түргийн Соёл иргэншил эхэлдэггүй, Түргийн календарь нэгдэхгүйгээр Түргийн Соёл иргэншилд нэгдэхгүй. Түүнчлэн дорнынхон Түргийн календарь ч эхлүүлэхгүй. Яг л эргэх холбоос бүхий бүтэлгүйтэл шохойн чулуун давхарга тойрч эргэлдэх нь шохойн чулуун тавцан үүссэн Геологийн түүхийн Гео-синклиналь явцыг таниулна. Өөрөөр хэлбэл шохойн чулуун давхарга нь үй олон удаа далайн усны тэлэлтэнд өдөөж түүнийхээ золиос болсон дорнын түүхийг таниулдаг. Жамух үхэхдээ мөн л шохойн чулуун давхаргад шилжсэн. Энэ бол дорнынхны ялагдлын баталгаа нь Дэлхий царцдасын шохойн чулуун давхарга юм. Түүний хил хязгаар өргөн уудам нутгийг хамарч анхны Мөстлөгийн дараах үед үүсчээ. Тиймээс, дорныхны хувьд Мөстлөгийн дараах үеэс гарал үүслээ хайх тохиромжтой Эх сурвалж юм. Чухам л Мөстлөг тохиох бүрт дорнын ээлжит мөхөл сүйрэл эхэлдэг, эдүгэ ээлжит Мөстлөг ч айсуу.
Дорнын хуучин шинэ гэрээний нууц тайлах шаардлага
Хүн төрөлхтний түүхэнд өрнө зүгт христэд итгэгчдийн хуучин гэрээ мөн шинэ гэрээг мэддэг. Дорнын Буддад итгэгчдийн хуучин шинэ гэрээ байдгийг мэддэггүй. Дорнын цагаан сар тэмдэглэх үйл явцыг дорнын хуучин гэрээний үе гэж ойлговол зохилтой. Учир нь эрт цагт дорнын хуучин гэрээг Энэтхэгийн эртний түүхэнд Будда Гаутма хаврын Наран тэнцлээс хойш 49 дэх хоногтоо бодь модны дор гэгээрсэн нь дорнын Буддистуудын хувьд МЭӨ хуучин гэрээ гэж ойлговол зохино. Тэгэхээр хуучин гэрээ МЭӨ үед хамаарч шинэ гэрээ МЭ хамаарна гэж зааг ялгааг ойлговол Хүннүгийн Он тоололд Хүннүгийн Наран календарь 13 жаранд, Хүннүгийн Саран календарь 16 жараны дараа хуучин бас шинэ гэрээний үе тохиож байгааг судалгаагаар олж тогтоолоо. Хамгийн сонирхолтой нь 1965 онд Хүннүгийн, 1983 онд Түргийн, 1986 онд Дорнын календариудын хуучин гэрээ дуусжээ. Харин 1966 онд Хүннүгийн, 1984 онд Түргийн, 1986 онд Дорнын календарийн шинэ гэрээ эхэлсэнийг Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй нэхэн таниулах шаардлага үүсжээ.
